Hodgkin lymfoom

Immuuntherapie wordt ook gebruikt bij een minderheid patiënten met Hodgkin lymfoom. De meesten reageren er goed op en de bijwerkingen zijn aanvaardbaar.

Hodgkin lymfoom is een relatief zeldzame kanker: ongeveer 350 nieuwe gevallen per jaar in België. Hoewel hij op elke leeftijd kan tot uiting komen, vinden we Hodgkin lymfoom meer bepaald terug bij jongeren tussen 21 en 30 jaar en na 50 jaar. “In de grote meerderheid van de gevallen reageert dit soort kanker goed op chemotherapie”, legt prof. Rik Schots, diensthoofd Hematologie UZ Brussel, uit. “Immuuntherapie is voorbehouden voor refractaire Hodgkin lymfomen, dat wil zeggen die resistent zijn aan de behandelingen van eerste en tweede lijn, of voor patiënten bij wie de kanker terugkeert.”

Verzwakte immuniteit

Het immuunsysteem wordt tweemaal beïnvloed door Hodgkin lymfomen. Een eerste keer als de kanker het lymfesysteem (1) aanvalt; het lymfesysteem maakt B- en T-lymfocyten aan. Deze cellen zijn de soldaatjes van het immuunsysteem. Het zijn de lymfocyten die ons verdedigen tegen aanvallen van virussen, bacteriën, enz. Bij Hodgkin lymfoom is er een woekering van abnormale B-lymfocyten. Ons immuunsysteem wordt dus beroofd van een deel van zijn verdediging. Resultaat: het organisme is gevoeliger voor infecties.

De werking van IO op Hodgkin lymfomen

Een tweede beïnvloeding van het immuunsysteem gebeurt als de kankercellen resistentiemechanismen ontwikkelen om zich te verdedigen tegen het immuunsysteem. De PD-L1-antigenen (2), bijvoorbeeld, die tot expressie komen op de oppervlakte van de kankercellen, verbinden zich met de T-lymfocyten, die PD-1-receptoren hebben waardoor hun werking wordt verstoord. En het is precies op dit niveau dat bepaalde immuuntherapieën kunnen werken. “Bij Hodgkin lymfomen vertonen de kankercellen veel PD-L1 expressie”, legt prof. Schots uit. “Dat is de reden waarom PD-1-remmers bijzonder doeltreffend zijn. Ze blokkeren de binding PD-L1/PD-1 tussen de tumorcel en de T-lymfocyt waardoor deze laatste actief blijft. In refractaire of recidiverende kankers heeft ongeveer 70% van de patiënten een positieve respons op deze behandeling. En in 15 tot 20% van de gevallen, is de respons compleet (3) en duurzaam, vaak gedurende meer dan twee jaar.”

Immuno-oncologie voor lymfomen

In België zijn 3 immuuntherapieën beschikbaar voor de behandeling van Hodgkin lymfomen:

• •Brentuximab vedotin associeert een cytotoxische stof met een antilichaam tegen CD30, een eiwit dat in het bijzonder bij Hodgkin lymfomen tot expressie komt.
• •Nivolumab en pembrolizumab zijn monoclonale antilichamen die zich vastzetten op de PD-1-receptor van de T-lymfocyt en deze blokkeren, waardoor zijn werking wordt hersteld. Deze behandelingen worden overwogen bij recidiverende of refractaire Hodgkin lymfomen na een behandeling met brentuximab vedotin en een autologe transplantatie van stamcellen. Met een klein verschil: pembrolizumab is ook beschikbaar voor patiënten die geen transplantatie kunnen krijgen (4).

Aanpak van de bijwerkingen

In vergelijking met andere behandelingen wordt immuuntherapie over het algemeen goed verdragen bij vaste tumoren. Idem bij Hodgkin lymfoom; er zijn weinig bijwerkingen. “Bijwerkingen die optreden zijn van het inflammatoire type en te wijten aan een overactief immuunsysteem”, legt prof. Schots uit. “De meest voorkomende bijwerkingen zijn huiduitslag, koorts en gewrichtsontstekingen. Zolang als de patiënt ze ons snel meldt, kunnen we ze snel aanpakken en de meeste toxische effecten tegengaan, namelijk met corticosteroïden (5). Minder dan 5% van de patiënten heeft (zeer) ernstige toxische effecten (6) die het stoppen van de immuuntherapie vereisen.”

Wat brengt de toekomst?

Actueel is immuuntherapie beperkt tot een klein aantal patiënten met Hodgkin lymfoom. “Het is mogelijk dat immuuntherapie voor lymfomen in gevorderde stadia of met ongunstige prognose bij de diagnose in de behandellijnen opklimt”, meent prof. Schots. “Dat wil zeggen dat ze vroeger wordt toegepast. Ik verwacht ook dat de geneesmiddelen voor immuuntherapie zullen worden gecombineerd met chemotherapie, hetzij simultaan, hetzij na elkaar. Verschillende studies zijn aan de gang om de beste sequentie te bepalen, de optimale volgorde waarin deze behandelingen zouden moeten worden toegediend.”

***nota’s***

• (1) De lymfeklieren, de milt, de lever en het beenmerg maken deel uit van het lymfesysteem.
• (2)Antigenen zijn moleculen die door antilichamen worden herkend en die een immuunrespons uitlokken.
• (3) Een respons wordt compleet genoemd als de onderzoeken geen enkel spoor van de tumor meer oppikken.
• (4) Transplantatie van stamcellen is een zware en risicovolle behandeling; daarom passen artsen ze zelden toe voor de behandeling van oude patiënten.
• (5) Corticosteroïden zijn behandelingen afgeleid van cortison die als effect hebben de immuunrespons te moduleren, te verminderen.
• (6) Bijwerkingen of toxische effecten worden opgedeeld in graden, van 1 (goedaardig) tot 4 (zeer ernstig).

Laatste update: 1 september 2018.